Zaburzenie afektywne dwubiegunowe jak sama nazwa wskazuje, jest częścią rodziny zaburzeń afektywnych, czyli związanych z nastrojem. Grupa ta charakteryzuje się przede wszystkim nieprawidłowym samopoczuciem emocjonalnym, który może być znacznie obniżony bądź podwyższony. Tak, niebezpiecznie podwyższony nastrój też jest problematyczny dla zdrowia psychicznego! Zaburzenia nastroju rozpoznajemy na podstawie tzw. epizodów nastroju, czyli przedłużających się okresów, kiedy osoba czuje się nienormalnie szczęśliwa bądź smutna. Obecność epizodów depresyjnych będzie wskazywała na depresję, a epizodów maniakalnych na przemian z depresyjnymi, właśnie na zaburzenie afektywne dwubiegunowe.
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe to nawracające zaburzenie nastroju charakteryzujące się naprzemiennym występowaniem epizodów depresyjnych i maniakalnych. Zespół depresyjny objawia się obniżonym afektem, przygnębieniem, niepokojem, obniżonym napędem psychoruchowym. Mania (epizod maniakalny) to odwrotność depresji i obejmuje podwyższony, drażliwy nastrój, zmniejszoną potrzebę snu, zwiększoną energie i popęd seksualny, zawyżoną samoocenę, przyspieszone myślenie, brak realizmu w ocenie następstw swojego zachowania. W epizodach manii mogą pojawiać się objawy psychotyczne takie jak zaburzenia formy myślenia (omamy) czy urojenia (szczególnie wielkościowe). Wyróżniamy dwa typy zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
Typ I obejmuje co najmniej jeden epizod manii oraz dowolną liczbę epizodów hipomaniakalnych bądź depresyjnych. Typ II to naprzemienne występowanie depresji i hipomanii, jednakże bez epizodu maniakalnego. Osoby cierpiące na zaburzenie typu II – go, nie wymagają zazwyczaj przymusowej hospitalizacji jak ci z zaburzeniem typu I – go. Typ II pozbawiony jest epizodu manii co w skrócie oznacza brak objawów psychotycznych. Osoba ta dalej cierpi na epizodyczne zmiany nastroju, jednakże faza podwyższonego nastroju (hipomania) nie jest aż tak intensywna, żeby pozbawiała kontaktu z rzeczywistością. Rozróżnienie te opiera się na wyraźnej odmienności epizodów maniakalnych a hipomaniakalnych. Te pierwsze obejmują tak wysoki nastrój- czujemy się tak wspaniale, że graniczy to z „szaleństwem”. Dosłownie. Osoba w manii nie ma kontaktu z rzeczywistością, będąc przekonana, że wszystko może, że nic nie jest w stanie jej zatrzymać. Może przenosić góry! Tylko pozostaje w głębokim szoku, że otoczenie nie podziela tego nastroju, a ludzie wokół tylko ją hamują. Hipomania jest z kolei ograniczoną postacią manii i wydaje się, że jest stanem dziś społecznie bardzo aprobowanym i pożądanym. Człowiek w epizodzie hipomaniakalnym może bez problemu pójść do pracy na 12 godzin, w trakcie wyjść na lunch, żeby spotkać się z dwoma partnerami seksualnymi, następnie od razu z roboty pójść na imprezę i świetnie się bawić do 4 nad ranem i zacząć kolejny dzień w pracy.
Takie cykle, które normalnie byłyby wykańczające emocjonalnie i psychiczne dla większości z nas, albo które wymagałyby „wspomożenia” w postaci substancji psychoaktywnych, dla osoby w hipomanii są normą. Cierpiący na zaburzenie afektywne dwubiegunowe zazwyczaj trafiają na oddział zamknięty podczas w pełni rozwiniętego epizodu manii. Osoba taka prezentuje brak zahamowania w kontaktach międzyludzkich, a jej myślenie i mowa są znacznie przyspieszone. Charakterystyczne są na tym etapie urojenia wielkościowe, którym towarzyszy niebezpieczny brak wglądu i krytycyzmu.
Chory na zaburzenie afektywne dwubiegunowe jest przekonany o swojej wyjątkowości, widoczne jest u niego pobudzenie psychoruchowe np. naprzemiennie wstaje i chodzi, gestykuluje, przerywa wątki swojemu rozmówcy. Zachowania i decyzje podejmowane w epizodzie maniakalnym są zazwyczaj ryzykowne bądź całkowicie nieodpowiedzialne np. osoba taka może sprzedać cały swój majątek będąc przekonana, że potrzebuje drogiego zegarka. Dlatego w zaawansowanym epizodzie maniakalnym, bądź hipomaniakalnym niezbędna jest wręcz konsultacja psychiatryczna, a nawet przymusowa hospitalizacja. Gdy nastrój się wyrówna, należy podjąć psychoterapię, aby zapanować nad zaburzonym afektem.