Odczuwany stres, problemy w relacjach z innymi ludźmi, niepokojące objawy czy chęć zmiany- wszystko to może skłonić nas do poszukiwania pomocy w zakresie zdrowia psychicznego. Pomimo, że świadomość społeczna w zakresie różnorodności problemów psychicznych i dostępnych form leczenia zdaje się wzrastać z roku na rok, dość powszechnym błędem jest mylenie zawodów psychologa klinicznego, psychoterapeuty i psychiatry. Wszyscy są profesjonalistami od zdrowia psychicznego, jednakże zakres ich kompetencji oraz formy pomocy jakiej udzielają, zdecydowanie się różnią. Tak jak wzrokiem zajmuje się zarówno optyk, optometrysta i okulista, tak samo zdrowie psychiczne jest obszarem współpracy różnych zawodów. Czym więc zajmuje się psycholog i psychoterapeuta? Jakie uprawnienia ma psychiatra? Skrótowo- z czym i do kogo udać się po pomoc? Na te pytania znajdziecie odpowiedzi w tekście poniżej.
Psycholog kliniczny jest to przede wszystkim psycholog, czyli ktoś kto ukończył pięcioletnie studia magisterskie z psychologii. Dodatkowo w takcie studiów wybiera się specjalizację, może to być psychologia biznesu, transportu bądź między innymi właśnie kliniczna- czyli taki dział psychologii, który zajmuje się psychopatologią, zaburzeniami i chorobami psychicznymi. Jednakże ktoś kto zdobył tytuł magistra psychologii i wybrał ścieżkę specjalizacyjną z psychologii klinicznej nie jest jeszcze psychologiem klinicznym. Dlaczego? Ponieważ psychologia kliniczna jest dodatkową specjalizacją, wybieraną już po studiach. Takie szkolenie trwa dodatkowe cztery lata i obejmuje wiele godzin praktyk i stażu. Wymagany jest też wcześniejszy okres co najmniej jednego roku przepracowany w służbie zdrowia. Do kompetencji psychologa klinicznego należą konsultacje, diagnozy psychologiczne dotyczące zdrowia psychicznego, wykorzystywanie specyficznych dla psychologii narzędzi, czyli testów psychologicznych badających poziom funkcjonowania poznawczego, emocjonalnego i osobowościowego. Psycholog kliniczny nie może wystawiać recept- nie zajmuje się farmakoterapią. Pełni ważną wspomagającą rolę w całym procesie leczenia pacjentów.
Psychoterapeuta jest to ktoś kto ukończył specjalistyczne szkolenie, które w Polsce zazwyczaj trwa cztery lata w zakresie psychoterapii. Istnieją różne szkoły/modalności psychoterapeutyczne, do najpopularniejszych należą: psychoanalityczna, psychodynamiczną, poznawczo-behawioralna, egzystencjalna, humanistyczna, Gestalt, systemowa, uzależnień. Różne szkoły kierują się różnymi wymogami i kryteriami zarówno przy selekcji swoich przyszłych członków jak i w samym procesie szkolenia. Ogólnie uważa się, że do szkoły terapeutycznej starać się o miejsce mogą absolwenci kierunków medycznych oraz psychologii, pedagogiki, socjologii. W jednych szkołach istnieje wymóg przejścia tzw. terapii własnej, jest to szczególnie znaczące w tych podejściach, w których terapeuta i jego niezaburzony proces odgrywa kluczową rolę w przywracaniu zdrowia pacjentowi, czyli w szkołach psychodynamicznych i psychoanalitycznych. Tam, gdzie istnieje mniejszy nacisk na osobę terapeuty a większy na doświadczenie w relacji terapeutycznej czy umiejętność stosowania określonych technik, wymóg terapii własnej nie jest postulowany np. szkolenie Gestalt czy z terapii uzależnień. Rozpoczęcie szkoły jest jednoznaczne z rozpoczęciem procesu certyfikacji- osobę w trakcie szkolenia tytułujemy terapeutą w procesie certyfikacji. Sam certyfikat zdobywa się zdając szereg egzaminów, odbywając liczne seminaria, kursy, staże, praktyki. W większości szkół istnieje wymóg prowadzenia własnych pacjentów już w trakcie szkolenia a udokumentowany proces terapii jednego czy dwóch własnych klientów jest niezbędnym warunkiem do przystąpienia do egzaminu końcowego. Psychoterapeuta posługuje się różnymi teoriami w zależności od wybranej przez siebie modalności, nie przepisuje leków i nie wystawia medycznej diagnozy, jednakże może poprosić o konsultację psychiatryczną, kiedy uważa, że proces leczenia należy wspomóc farmakoterapią.
Psychiatra to lekarz, który ukończył dodatkowo specjalizację z psychiatrii. Zajmuje się chorobami i zaburzeniami psychicznymi posługując się klasyfikacją międzynarodową (kryteria diagnostyczne ICD) bądź amerykańską (DSM). Psychiatra może wystawiać zwolnienia lekarskie, kierować bądź przyjmować na oddział szpitalny, formułować diagnozy, przepisywać leki. Głównym zadaniem psychiatry jest prowadzenie farmakoterapii, czyli procesu zdrowienia opartego na odpowiedniej selekcji i doborze leków. Specjalista ten zapewnia szeroką i ekspercką wiedzę na temat konkretnych zaburzeń i chorób, nie może, jednakże korzystać z psychologicznych narzędzi tj. testów psychologicznych. Następnie psychiatra zazwyczaj sugeruje psychoterapię a nawet konkretną jej szkołę jako kluczową formę dochodzenia do zdrowia psychicznego w poszczególnych zaburzeniach.
Zdarza się, że psycholog kliniczny pracuje również jako psychoterapeuta bądź psychoterapeutą jest psychiatra. Jednakże każdy z tych zawodów posiada odrębne kwalifikacje, zadania i formy oddziaływania w całym procesie leczenia.