Czy wiesz, że obecnie ADHD to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurozwojowych, które dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych? Proces diagnozowania ADHD jest złożony i wymaga zastosowania wielu narzędzi diagnostycznych, aby dokładnie ocenić objawy i to, jak wpływają na człowieka. Czy to faktycznie ADHD? A jeśli tak, jak je „oswoić”, jak z nim żyć? Konsultacja ze specjalistą stanowi odpowiedzi na te i wiele innych pytań.
Wywiad kliniczny – podstawa diagnozy ADHD
Gdy pojawia się podejrzenie ADHD, albo nauczyciel ze szkoły zasugeruje występowanie takiego problemu u dziecka, kolejnym krokiem jest znalezienie psychologa, która potwierdzi przypuszczenia lub je oddali. Diagnoza ADHD to przede wszystkim szczegółowy wywiad kliniczny. Psycholog rozmawia z pacjentem (a w przypadku dzieci również z rodzicami lub opiekunami) o:
- historii rozwoju,
- objawach i ich nasileniu,
- sytuacjach, w których objawy się pojawiają,
- funkcjonowaniu w różnych środowiskach, takich jak szkoła, praca, czy dom.
Wywiad pozwala ocenić, czy objawy ADHD występowały przed 12. rokiem życia, co jest jednym z kryteriów diagnostycznych według DSM-5. Dzięki wywiadowi psycholog zdobywa także informacje o innych potencjalnych zaburzeniach lub problemach zdrowotnych, które mogą wpływać na zachowanie pacjenta.
Kwestionariusze i skale diagnostyczne
Psycholog często wykorzystuje standaryzowane narzędzia diagnostyczne, takie jak kwestionariusze i skale oceny. Są one wypełniane przez pacjenta, rodziców, nauczycieli lub innych opiekunów. Najczęściej używane narzędzia to:
- Skala Connersa – ocenia objawy ADHD, takie jak impulsywność, nadpobudliwość i trudności z uwagą.
- Kwestionariusz Vanderbilt – stosowany głównie w diagnozie dzieci, obejmuje oceny nauczycieli i rodziców.
- MOXO – komputerowy test trwający od 15 do 19 minut pozwalający ocenić, jak szybko dana osoba reaguje na to, co widzi.
Kwestionariusze te pozwalają psychologowi uzyskać obiektywną ocenę objawów z różnych perspektyw, co jest bazą dla trafnej diagnozy.
Obserwacja zachowania osoby podejrzanej o ADHD
Obserwacja pacjenta jest ważnym elementem diagnozy ADHD. Psycholog może przeprowadzić ją w swoim gabinecie lub w innych środowiskach, takich jak szkoła czy przedszkole. Obserwacja zachowania pozwala zwrócić uwagę na:
- impulsywność,
- trudności w koncentracji,
- nadmierną ruchliwość,
- trudności w wykonywaniu zadań wymagających skupienia.
W trakcie obserwacji psycholog czasem decyduje się przeprowadzić testy sytuacyjne, które wymagają od pacjenta skupienia uwagi i kontrolowania swoich reakcji.
Testy neuropsychologiczne
Psycholog często korzysta z testów neuropsychologicznych, które pozwalają ocenić funkcje poznawcze, takie jak pamięć, uwaga, kontra impulsów, zdolności wykonawcze. Do tego również stosuje konkretne narzędzia:
- Test ciągłego wykonywania (CPT) – mierzy zdolność do utrzymania uwagi i reagowania na bodźce.
- Test Stroopa – ocenia zdolność do kontrolowania impulsów i elastyczności poznawczej (ogólnie reagowania na konkretne zadanie).
- Testy Wechslera (WISC/WAIS) – kompleksowa ocena zdolności intelektualnych, w tym funkcji poznawczych istotnych w ADHD.
Testy te pomagają zidentyfikować specyficzne trudności poznawcze związane z ADHD i wykluczyć inne przyczyny problemów.